Analizy

Głównym celem badania było dostarczenie wiedzy w zakresie wpływu pandemii COVID-19 na efektywność, trwałość i skuteczność projektów transportowych współfinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w latach 2014-2020 w ramach VI OP (Działanie 6.1 Rozwój publicznego transportu zbiorowego w miastach) oraz V OP (Działania 5.2 Rozwój transportu kolejowego poza TEN-T (kolej miejska – Infrastruktura).

Metodyka badania obejmowała m.in.: wywiady i ankiety z organizatorami i operatorami komunikacji miejskiej oraz beneficjentami działania 5.2, badanie panelowe CAWI wśród mieszkańców 14 miast POIIŚ oraz analizę kosztów i harmonogramów projektów (działania 5.2 i 6.1 POIIŚ).

Szczegółowe wyniki badań dostępne są w Raporcie.

Celem głównym analizy było dostarczenie wiedzy o wpływie wdrażanych projektów transportowych współfinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w latach 2014-2020 oraz Instrumentu „Łącząc Europę” na bezpieczeństwo i jakość transportu transgranicznego.

Objęła ona inwestycje realizowane z różnych źródeł finansowych przez różnych beneficjentów (m.in. PKP PLK, zarządców dróg czy portów morskich). Beneficjenci najczęściej wskazywali komplementarność projektu w odniesieniu do innych, własnych projektów.

Analiza danych pozwoliła m.in. zauważyć pozytywne oddziaływanie w ruchu kolejowym. Inwestycje wpłynęły na wzrost dopuszczalnych nacisków na oś, a także zwiększenie dopuszczalnej prędkości pociągów pasażerskich i towarowych. Czynniki te nie mają jednak przełożenia na opóźnienia. Dla pociągów pasażerskich zauważono poprawę w tej kwestii, zaś pociągi towarowe, mimo poczynionych inwestycji odnotowały wzrosty poziomów opóźnień, porównując rok 2020 do 2014. Ważnym jest, że prowadzone w ramach inwestycji działania zmierzają do ograniczania negatywnego wpływu na środowisko.

Zauważalna jest poprawa bezpieczeństwa w transporcie drogowym. Na modernizowanych i budowanych drogach obserwuje się mniej wypadków i ofiar śmiertelnych niż przed inwestycjami. W transporcie kolejowym zwiększyła się liczba zdarzeń, ale jest to związane bezpośrednio ze zwiększaniem się ruchu na zmodernizowanych liniach.

Cennych informacji dostarczyło m.in. badanie czasów przejazdu przeprowadzone z wykorzystaniem danych z Google Maps. Analiza danych dot. przejazdów pozwala wysnuć wnioski, że inwestycje transgraniczne w transporcie drogowym wpływają pozytywnie na poprawę płynności ruchu. Mimo prowadzonych prac inwestycyjnych na drogach, zauważalna jest wysoka płynność ruchu. Negatywnie na płynność ruchu wpływa przejazd przez Warszawę, szczególnie w godzinach, kiedy ruch jest zabroniony. Objazd Warszawy wpływa na znaczący wzrost czasu przejazdu. Podobnie problematyczne są zatory na przejściach granicznych zwłaszcza w kontekście transportu intermodalnego.

Analiza została wykonana w okresie czerwiec – listopad 2021 r. przez firmę Wolański Sp. z.o.o.

Szczegółowe wyniki badań dostępne są w Raporcie.

Celem przeprowadzonej analizy była ocena realizowanych w ramach działania 3.2 POIiŚ 2014-2020 projektów w obszarze transportu morskiego i śródlądowych dróg wodnych pod kątem ich potencjalnego wpływu na poprawę konkurencyjności portów morskich, poprawę stanu środowiska, poprawę bezpieczeństwa żeglugi oraz wzrost społeczno-gospodarczy. Analizie poddane zostały projekty z obszaru transportu morskiego i śródlądowych dróg wodnych, realizowane w perspektywie 2007-2013 oraz perspektywie 2014-2020 ze środków UE.

Badanie zostało przeprowadzone w I kwartale 2020 r. przez firmę EU-Consult Sp. z o.o.

Celem głównym analizy było dostarczenie wiedzy o wpływie Inteligentnych systemów transportowych zrealizowanych w ramach projektów transportowych współfinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w latach 2007-2020 na efektywność funkcjonalną i bezpieczeństwo w transporcie w Polsce. Uzyskana wiedza przydatna będzie z punktu widzenia programowania nowej perspektywy finansowej a także oceny ex-post wpływu projektów transportowych POIiŚ 2014-2020.

Zakres analizy objął dwa problemy badawcze oraz przyporządkowane do nich pytania badawcze:

• Problem I: Przebieg wdrażania ITS w projektach współfinansowanych z POIiŚ w latach 2007-2020.
• Problem II: Wpływ projektów ITS.

W ramach badania zrealizowane zostały następujące metody badawcze:

• analiza danych zastanych,
• wywiady eksperckie,
• wywiady pogłębione z przedstawicielami MFiPR, CUPT, MI oraz z przedstawicielami firm-wykonawców ITS,
• ankiety elektroniczne z beneficjentami i potencjalnymi wnioskodawcami projektów w ramach POIiŚ,
• studia przypadku wybranych projektów, w ramach których wdrożono ITS,
• panel ekspercki.

Analiza została przeprowadzona w okresie lipiec-grudzień 2020 r.

Transport jest jednym z najpoważniejszych źródeł emisji gazów cieplarnianych, których nadmierna ilość w atmosferze prowadzi do zmian klimatycznych. W projektach transportowych szczególnego znaczenia nabiera ocena ich wpływu na zdrowie ludzi i środowisko. Dlatego też niezbędne wydaje się określenie możliwej redukcji emisji zanieczyszczeń powietrza, gazów cieplarnianych oraz hałasu. Możliwe jest również dokonanie ich monetyzacji przy wykorzystaniu odpowiednich wskaźników kosztów jednostkowych emisji, które są m.in. wykorzystywane do prowadzenia analiz kosztów i korzyści projektów transportowych.

CUPT rozpoczął analizę sposobów wyliczania emisji zanieczyszczeń powietrza, gazów cieplarnianych i hałasu dla projektów transportowych oraz związanych z nimi kosztów zewnętrznych. Jej celem jest weryfikacja różnych sposobów wyliczania emisji pochodzących z transportu w zakresie gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń powietrza oraz hałasu. Natomiast celami szczegółowymi są:

• inwentaryzacja stosowanych w Polsce i zagranicą sposobów (w tym parametrów, założeń i wskaźników) wykorzystywanych do określania poziomu emisji zanieczyszczeń powietrza, gazów cieplarnianych oraz hałasu dla różnych gałęzi transportu,
• analiza i ocena zidentyfikowanych sposobów wraz ze wskazaniem ich mocnych i słabych stron,
• zarekomendowanie – w oparciu o analizę i ocenę, sposobu szacowania emisji dla każdej gałęzi transportu,
• opracowanie katalogu zewnętrznych kosztów jednostkowych odrębnie dla każdego oddziaływania pochodzącego z transportu (zanieczyszczenia powietrza, gazy cieplarniane, hałas) wraz ze wskazaniem uzasadnienia, założeń i parametrów przyjętych do wyliczeń.

Na podstawie opracowanych rekomendacji CUPT przygotuje zalecenia/wytyczne dla wnioskujących o środki unijne do szacowania kosztów jednostkowych emitowanych zanieczyszczeń z sektora transportu oraz wypracowanie wskaźników, które mogłyby być następnie wykorzystane w projektach do wyliczeń emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu. Ponadto rekomendowany sposób liczenia emisji może zostać wykorzystany na potrzeby analizy ex-ante i ex-post dla nowej perspektywy finansowej UE.

Analiza została zrealizowana przez firmę ATMOTERM S.A. w okresie wrzesień – grudzień 2019 r.

Celem działań była metaanaliza dotychczasowych badań w obszarze transportu pod kątem oceny dotychczasowych działań oraz diagnozy obecnego stanu transportu pod kątem możliwości i większego ukierunkowania działań do realizacji z dofinansowaniem z funduszy unijnych w perspektywie finansowej 2021-2028.

W kontekście realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (poprzedniego i obecnego) przeprowadzono kilkanaście badań i analiz. Ewaluatorzy/Analitycy sformułowali ok. 100 wniosków i rekomendacji. Część rekomendacji została już wdrożona, natomiast część z nich dotyczyła nowej perspektywy finansowej.

Celem analizy była próba stworzenia diagnozy stanu obecnego transportu w kontekście wyzwań w nowym okresie programowania. W tym celu niezbędne było odtworzenie i analiza logiki interwencji PO IiŚ 2007-2013 i 2014-2020 oraz dotychczasowych wyników i metod badań ewaluacyjnych w analizowanym obszarze. Stworzyło to dobry punkt wyjściowy do badania, które zweryfikowało i pogłębiło dotychczasowy stan wiedzy.

Badanie objęło:

• inwentaryzację nakładów i produktów polityki spójności z zakresu transportu oraz działań komplementarnych;
• analizę zmian, które nastąpiły wewnątrz systemu transportowego, takich jak np. oszczędności czasu przejazdu czy przesunięcia modalne;
• analizę zmian, które nastąpiły w otoczeniu systemu transportowego, czyli wpływu rozwoju transportu na rozwój społeczno-gospodarczy.

Realizacja nastąpiła w okresie: wrzesień 2019 r. – marzec 2020 r.

Wykonawca na zlecenie CUPT dokona oceny śródokresowej (mid term) Programu Pomocowego realizowanego w ramach Działania 3.2. „Rozwój transportu morskiego, śródlądowych dróg wodnych i połączeń multimodalnych” POIiŚ 2014-2020 – Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 24 listopada 2017 r. w sprawie pomocy publicznej na realizację projektów w zakresie transportu intermodalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. Celem przeprowadzenia oceny mid term Programu Pomocowego jest analiza potencjalnych pozytywnych i negatywnych skutków Programu oraz jego zakładanego wpływu na rynek transportu intermodalnego oraz beneficjentów w Polsce. W oparciu o ocenę Wykonawca powinien wyjaśnić czy i w jakim stopniu pierwotne cele Programu – tzn. poprawa konkurencyjności transportu intermodalnego i szersze wykorzystanie tej gałęzi transportu w ogólnych przewozach ładunków, zostaną lub w części zostały osiągnięte (tj. ocenić pozytywne skutki) oraz określić wpływ Programu na rynki i konkurencję (tj. zarówno ewentualne pozytywne, jak i negatywne skutki. Analiza będzie polegała m.in. na odtworzeniu logiki interwencji leżącej u podstaw Programu Pomocy, z opisaniem potrzeb i problemów w obszarze transportu intermodalnego, beneficjentów docelowych i inwestycji, celów ogólnych i szczegółowych Programu oraz oczekiwanego wpływu Programu (pozytywnego i negatywnego) na rozwój transportu intermodalnego, w tym analiza czynników zewnętrznych.

Badanie będzie obejmować projekty realizowane w ramach perspektywy finansowej na lata 2014-2020, jednak w trakcie badania Wykonawca powinien oszacować, przy wykorzystaniu własnych prognoz i analiz dostępnych danych, długofalowe rezultaty działań podejmowanych w ramach projektów perspektywy 2014-2020, w tym również ich wpływ na rynki i konkurencję, jak i zakładany wpływ Programu na sytuację beneficjenta.

Realizacja Badania przewidziana jest na lata 2019-2021. Wykonawcą jest Konsorcjum firm: Lider – Wolański Sp. z o.o., Partner -EGO Evaluation for Government Organizations s. c. K. Olejniczak, B. Ledzion.

Centrum Unijnych Projektów Transportowych dokonało podsumowania projektów dofinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) 2007-2013 w sektorze transportu pod kątem ich użyteczności dla osób z niepełnosprawnością i o ograniczonej możliwości poruszania się. Przeanalizowano również skuteczność tych projektów z punktu widzenia polityk horyzontalnych (tj. celów strategicznych i priorytetów rozwojowych określonych zarówno w Rozporządzeniach UE, jak i w dokumentach strategicznych UE i krajowych), w tym wpływ na mobilność wśród tej grupy społecznej. Analiza przeprowadzona była w okresie sierpień 2017 – luty 2018 roku. W jej ramach oceniono efekty wsparcia zrealizowanego w ramach POIIŚ 2007-2013 w trzech perspektywach analitycznych:

• perspektywie systemowej,
• perspektywie projektodawców projektów transportowych, którzy osiągnięte efekty mogą odnieść do wstępnych założeń, wskazać przyczyny ewentualnych odchyleń oraz ocenić, czy projekt przyniósł dodatkowe, nieoczekiwane efekty,
• perspektywie użytkowników – również potencjalnych – zrealizowanego wsparcia, którzy mogą wskazać, czy dostrzegają analizowane efekty rzeczowe i efekty długofalowe.

Analiza dotyczyła osób z niepełnosprawnością, do których zaliczono osoby z niepełnosprawnością: fizyczną, poznawczą, sensoryczną, psychiczną. Analizowano również efekty wsparcia dla osób starszych, osób prowadzących wózki dziecięce i osób mających bagaże, w tym ciężkie lub niewymiarowe.

Zebrane dane i uzyskane informacje pozwoliły zidentyfikować ogromny wkład projektów transportowych (kolejowych, miejskich, lotniczych, drogowych), dofinansowanych z POIiŚ 2007-2013, w poprawę komfortu podróżowania osób z niepełnosprawnością i o ograniczonej możliwości poruszania się. Niwelowanie barier transportowych i architektonicznych ma bez wątpienia wpływ na mobilność osób z niepełnosprawnością, a więc zarówno na ich sferę prywatną, zawodową, jak i życie społeczno – kulturalne.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością, podróżni na co dzień korzystający z transportu, przedstawiciele administracji samorządowej oraz eksperci ze środowisk naukowych potwierdzili, że przyjazny transport może ułatwić dostęp do miejsca pracy, przekładając się bezpośrednio na możliwość zatrudnienia osób z niepełnosprawnością oraz zwiększając ich mobilność. Badania GUS wskazują że osoby z niepełnosprawnością są statystycznie mniej wykształcone od osób sprawnych. Poprawa dostępu do transportu może więc mieć pozytywny wpływ na dostęp do edukacji i w dłuższej perspektywie może przyczynić się zwiększenia konkurencyjności tych osób na rynku pracy. Praca z kolei przekłada się na zwiększenie dostępnych środków finansowych umożliwiających aktywność w sferze prywatnej.

Z drugiej strony respondenci wskazywali na szereg wciąż nierozwiązanych kwestii i konieczność kontynuowania procesu inwestycyjnego, którego efektem jest również poprawa warunków podróżowania dla osób z niepełnosprawnością oraz o ograniczonej możliwości poruszania się.

Wciąż wiele jest do zrobienia i to nie tylko w zakresie zmian infrastruktury, zmian technicznych czy legislacyjnych, ale też w sferze uświadamiania i uwrażliwiania społeczeństwa na temat potrzeb osób z niepełnosprawnością. Organizacje pozarządowe i eksperci zwracają uwagę na ogromne dysproporcje w odniesieniu do dostępności transportu pomiędzy aglomeracjami, miastami średnimi i małymi oraz terenami wiejskimi. Sprawny i dostępny transport publiczny na tych terenach jest podstawowym warunkiem dla zwiększenia aktywności.

Analizy potwierdziły, iż zmiany które dokonały się w latach 2007-2013, m.in. dzięki realizacji projektów transportowych dofinansowanych z POIiŚ, są zauważalne i zmierzają w dobrym kierunku. Z drugiej strony odnotowano też szereg barier systemowych, świadomościowych, prawnych oraz dot. spójności i komplementarności działań nie do końca sprzyjających realizacji warunku dostępności dla osób z niepełnosprawnością. Niezwykle istotnym problemem jest również pomijanie interesów osób z niepełnosprawnością w procesach planowania i gospodarowania przestrzenią oraz w procesie tworzenia projektów inwestycyjnych. Konieczne jest stworzenie uwarunkowań, ale również zwiększenie świadomości o potrzebach osób z niepełnosprawnością zwłaszcza w mniejszych miejscowościach.

Centrum Unijnych Projektów Transportowych zleciło przeprowadzenie oceny wpływu projektów UE (w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko) zrealizowanych w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym. Celem głównym analizy jest dostarczenie wiedzy o wpływie zrealizowanych, w ramach POIiŚ 2014 – 2020, projektów transportowych na terenie WOF szczególnie na sytuację społeczno-gospodarczą, mobilność mieszkańców, udział transportu zbiorowego w udziale modalnym (modal-split), zmniejszenie zatłoczenia na drogach oraz wpływ na środowisko.

Analiza powinna udzielić odpowiedzi na pytania:

• Czy i w jaki sposób rozwój miejskiego transportu publicznego na obszarze WOF (poprzez realizację projektów POIiŚ 2014 2020) wpływa na dostępność WOF?
• Czy i jak projekty POIiŚ 2014 2020 wpływają na mobilność mieszkańców WOF (w szczególności na zmianę zasięgu rynków pracy oraz stymulowanie mobilności zawodowej na obszarach peryferyjnych)?
• Czy w wyniku realizacji projektów POIiŚ 2014 2020 nastąpi/nastąpiło podniesienie poziomu bezpieczeństwa i wzrost atrakcyjności w obszarze transportu zbiorowego na terenie WOF? W jaki sposób i w jakim stopniu wpłynęły one na funkcjonowanie transportu miejskiego? Czy zwiększył się udział osób podróżujących transportem zbiorowym?
• Jak zmieni/zmieniła się jakość i liczba oferowanych usług transportowych wspartych dzięki inwestycjom POIiŚ 2014 2020 na terenie WOF?
• Czy inwestycje te są komplementarne z istniejącą infrastrukturą i ofertą przewozową? Czy infrastruktura towarzysząca jak np. P&J jest dostatecznie rozwinięta i spełnia swoje cele? Czy dostępność węzłów przesiadkowych i oferta przewozowa są dostatecznie zharmonizowane aby zapewnić szybki i komfortowy dojazd mieszkańcom WOF?
• Czy w wyniku realizacji projektów POIiŚ 2014 2020 występuje/wystąpi zmniejszenie zatłoczenia motoryzacyjnego (indywidualnego i zbiorowego) i redukowane są wąskie gardła w transporcie na terenie WOF? Czy problem zatłoczenia został rozwiązany czy przeniesiony na inny obszar WOF?
• Czy i w jakim stopniu inwestycje z POIiŚ 2014 2020 wpływają na poprawę dostępności komunikacyjnej wewnątrz WOF i między innymi obszarami funkcjonalnymi?
• Czy realizacja projektów transportowych na terenie WOF finansowanych z innych źródeł niż POIiŚ wpływa na efektywność realizowanych projektów POIIŚ 2014 2020?

Przedmiotem badania będą wszystkie projekty zrealizowane i realizowane w ramach POIiŚ 2014- 2020 na terenie WOF. Część projektów realizowanych w perspektywie 2014-2020 nie została zakończona, w związku z czym trudno będzie oszacować ich wpływ. Analizy mogą bazować na projektach w obszarze transportu zrealizowanych w perspektywie 2007 – 2013..

Wykonawcą badania jest Konsorcjum firm: EU-CONSULT, INFRA-Centrum Doradztwa, Polska Agencja Ewaluacji Sektora Publicznego.

Termin wykonania: lipiec 2022 – styczeń 2023.